ÇOCUKLUK VE ERGENLİK ÇAĞINDA BAŞ AĞRISI
Baş ağrısı çoğunlukla iyi huylu ve ilaçla tedavi edilebilen durumlarda ortaya çıkmakla beraber, aile bunun beyin tümörü gibi ciddi bir hastalığın belirtisi olma kaygısını taşımaktadır. Akut tekrarlayan ve kronik baş ağrıları çocuğun akademik, duygusal ve sosyal yaşamını ve dolayısıyla da ailenin yaşam kalitesini etkileyebilir.
Sık mıdır? Çocukluk yaş döneminde oldukça sık bildirilen bir şikayettir. Ergenliğe doğru değişen biyolojik, duygusal değişikliklerle bu sıklık giderek artar. Çeşitli çalışmalarda saptanan sıklık ortalama 7 yaşında % 51 iken 15 yaşında % 82’ ye ulaşmaktadır. Çocuklarda sık ve şiddetli baş ağrısı da oldukça sıktır. Baş ağrısı okul yıllarında ve ailede baş ağrısı olan çocuklarda daha sıktır. Çocuklukta baş ağrısı başlayanlar, erişkinlikte da aynı şikayeti ve ayrıca daha fazla tıbbi, fiziksel ve psikiyatrik belirti gösterirler.
Kız-erkek farkı var mıdır? Cins dağılımı da yaşla değişmektedir. İlk 10 yılda sıklık erkeklerde kızlara göre biraz daha sık ya da eşit iken, 12 yaşından sonra kızlarda belirgin artış görülmektedir.
Ağrılar, zaman ekseninde ortaya çıkış şekline göre 3 türdür:
1-Akut: İlk kez aniden ortaya çıkan şiddetli baş ağrısıdır. Başlıca üst solunum yolu enfeksiyonları ve diğer ateşli enfeksiyonlar en sık nedenidir. Doğrudan merkezi sinir sistemini ilgilendiren menenjit, beyin tümörü, kanama, basınç artışı ve travma az oranda görülür.
İkinci sık neden migren veya gerilim tipi baş ağrısının atağıdır.
2- Akut- tekrarlayan : Ağrı ataklarını semptomların tamamen düzeldiği iyilik dönemlerini izlediği klinik tablodur. Çoğunlukla birincil baş ağrısı da denilen bu ağrılar en çok migren ve gerilim tipi baş ağrısıdır.
3- Kronik: Üç aydan daha fazla bir zaman dilimi içinde ayda en az 15 gün olmak üzere ortaya çıkan ağrılardır. Organik kökenli ağrılar da kronik olarak seyredebilir. Aşırı ağrı kesici ilaç kullanımı önemli bir etkendir.
Migren nedir?
Çocuklarda baş ağrısının en sık nedenidir. Çocuk nöroloji pratiğinde baş ağrıları olgularının % 75’ i migren tanısı almaktadır. Bizim yaptığımız saha çalışmasında Türk çocuklarında 10-17 yaş arası migren sıklığı %47 bulunmuştur (Türkdogan D, 2006). Sıklık yaşla artan ve cins dağılımı değişen özelliktedir: 7 yaştan ergenliğe kadar % 5 olur ve kız/erkek oranı 3:2’dir, Ergenlik sonrası ise kızlarda % 10 ve erkeklerde %5’dir
Yaşa göre migren bulguların ortaya çıkışı farklılık gösterir. Okul öncesi baş ağrısı az görülür ve ergenliktekinden kısa süreli ve daha az şiddetlidir. Bazen baş dönmesi ya da tekrarlayan kusma atakları şeklinde olabilir.
Belirtiler yaşa göre değişir: Okul çocukluğuna gelindiğinde migren tablosu baş ağrıları ile birlikte daha ileri yaşta görülen şekillere benzer belirti vermeye başlar. Tek ya da çift taraflı sıklıkla zonklayıcı 1 saati aşan orta-ağır şiddette ağrı vardır. Bulunatı, kusma, kokulardan, ışıktan ve gürültüden rahatsız olma gibi hisler de eşlik eder.
Migren alerji ve diğer hastalıklarla birlikteliği: Migrenli hastalarda normal çocuklara göre artmış oranda astım ve alerjik hastalıklar, epilepsi, uyku bozukluğu, şişmanlık ve taşıt tutma öyküsü vardır.
Gerilim Tipi Baş Ağrı nedir?
Sık mıdır: Çocukluk çağında ortalama %30 oranında görülmektedir ve ergenlik ile özellikle kızlarda artış gösterir. On -17 yaş arası Türk çocuklarında benzer oranda (%31.9) bildirilmiştir (Türkdogan D, 2006).
Belirtileri nedir: Ağrının kuşak gibi saran/baskı tarzında ve hafif-orta şiddette olması, egzersiz ile artmaması ve bir kısmında kafa çevresi kaslarda gerginlik olması en belirgin özelliktir.
Kronik ilerleyici olmayan ağrı nedir?
Kronik günlük baş ağrısı da denilen bu durumda çok sık ya da devamlı ağrı vardır. Sıklığı % 0.2 ile %0.9 arasındadır. Özgün tanı kriteri henüz oluşturulamamakla beraber 4 saat ve üzeri süren baş ağrısının, 4 ve üzeri aylık bir süre içinde ve her ayda 15 ve daha fazla kez ortaya çıkması şeklinde tanımlanmaktadır. Nörolojik bulgu yoktur. Psikolojik faktörler ön plandadır.
Kaynak: Türkdoğan D, Ergenlik Çağında Baş ağrısına Yaklaşım’. Adolesan Sağlığı. Koruyucu Hekimlik ve Erken Tanı’. Editör: Apaydın Kaya Ç. 2016. Medikal Akademi.